Niegdyś nazywana chorobą bogaczy, dna moczanowa może, choć nie musi, być konsekwencją objadania się i otyłości. Szybkie rozpoznanie stanu chorobowego pozwala wdrożyć skuteczne leczenie. Farmakoterapia to jednak nie wszystko – konieczna jest zmiana diety i stylu życia, a często także rozprawienia się ze szkodliwymi nałogami.
Znacznie częściej dotykająca mężczyzn niż kobiet, dna moczanowa zwykle daje o sobie znać pomiędzy 45. a 60. rokiem życia. Czym wcześniej pojawią się objawy choroby, tym cięższy ma ona przebieg. Kobiety są mniej narażone na rozwój dny moczanowej – chronią je naturalne hormony płciowe, których stężenie pozostaje wysokie aż do okresu przekwitania. Choroba u kobiet rozwija się w zasadzie wyłącznie po menopauzie.
Czym jest dna moczanowa?
Podłożem rozwoju dny moczanowej, zwanej też artretyzmem, są zaburzenia przemiany materii. Kwas moczowy obecny w organizmie pochodzi z puryn, których źródłem jest rozpad obumierających tkanek oraz różnego rodzaju pokarmy. Związek ten rozpuszcza się we krwi – w niewielkich ilościach zostaje wydalony z organizmu w prawidłowym procesie przemiany materii. Jednak jego nadmiar, zamiast ulec rozpuszczeniu, zaczyna się krystalizować. W stawach i tkance okołostawowej odkładają się moczany – ostre kryształki wywołujące stan zapalny.
Zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi to stan nazywany hiperurykemią. Można w nim żyć przez wiele lat, nie zdając sobie sprawy z zagrożenia, ponieważ sama w sobie hiperurykemia nie wywołuje żadnych niepokojących objawów. Wczesne wykrycie nadmiaru kwasu moczowego we krwi możliwe jest dzięki regularnym badaniom. Pacjenci z hiperurykemią nie są skazani na rozwój dny moczanowej. Choroba rozwija się u co piątej osoby z podwyższonym poziomem kwasu moczowego we krwi.
Dna moczanowa – objawy
Stan zapalny spowodowany odkładaniem się moczanów i uszkodzeniem tkanek wywołuje silny ból, obrzęk i ograniczenie ruchomości stawu. Atak zwykle rozpoczyna się od jednego stawu. Najczęściej jest to staw palucha stopy – dolegliwość powszechnie zwana podagrą.
Atak dny moczanowej może też objąć:
- Staw kolanowy (gonagra)
- Staw barkowy, nadgarstek lub łokieć (chiragra)
- Kręgosłup (rachidagra)
W początkowej fazie rozwoju choroby ból pojawia się w nocy lub nad ranem. Narasta falami, po których przychodzi moment zmniejszenia dolegliwości. Dna moczanowa z dnia na dzień bardziej daje się we znaki – obrzękowi towarzyszy zaczerwienienie i tkliwość. Skóra jest napięta i gorąca, może przybrać kolor sinopurpurowy i zacząć się łuszczyć. Po kilku tygodniach ból staje się rozdzierający i trudny do wytrzymania. Atakowi dny moczanowej często towarzyszą objawy ogólnoustrojowe – gorączka, złe samopoczucie itp. Nieleczona dba moczanowa atakuje kolejne stawy. Nadmiar kwasu moczowego zaczyna odkładać się w kaletkach maziowych i w tkankach miękkich uszu, pięt itp.
Atak dny moczanowej ustępuje samoistnie po maksymalnie dwóch tygodniach. Niestety, nie świadczy to o poradzeniu sobie organizmu z nadmiarem kwasu moczowego we krwi. Po okresie wycofania choroby następuje kolejny atak. Z czasem są one coraz częstsze. Nieleczona, dna moczanowa przybiera postać przewlekłą.
Przewlekła dna moczanowa
W przeciwieństwie do ostrego ataku dny moczanowej, postać przewlekła tej choroby nie wywołuje aż tak silnych dolegliwości. Występują one jednak stale, choć o znacznie mniejszym nasileniu. Na tym etapie choroba wywołuje znacznie większe spustoszenia w organizmie. Zniszczeniu ulegają chrząstki i nasada kostna, a także więzadła i ścięgna. Zdeformowany staw powoduje upośledzenie sprawności. Pacjent cierpiący na artretyzm zaczyna mieć poważny problem z wykonywaniem podstawowych czynności.
Kryształki moczanów zaczynają odkładać się w małżowinach usznych, w stawach rąk i nóg, tworząc tzw. guzki dnawe. Niekiedy występują one nawet na narządach wewnętrznych. Zaawansowane zmiany chorobowe mogą wywoływać ucisk na nerw, powodując np. zespół cieśni nadgarstka. Nieleczona dna moczanowa często prowadzi do kamicy moczowej i chorób nerek. Bardzo często wraz z chorobą rozwijają się inne schorzenia. Długoletnie zaniedbania prowadzą do nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, miażdżycy i innych chorób. Stan pacjenta zmagającego się jednocześnie z dną moczanową i chorobami ogólnustrojowymi może być bardzo ciężki.
Dna moczanowa przyczyny
Choć dna moczanowa to choroba znana w medycynie od wieków, specjaliści wciąż nie są w stanie zdiagnozować jednoznacznie jej przyczyny. Wiadomo jednak, iż nieprawidłowości w usuwaniu kwasu moczowego z organizmu sprzyja niewłaściwa dieta i niezdrowy styl życia. Wyróżnia się pierwotną i wtórną dnę moczanową. Pierwszy rodzaj choroby ma podłoże w genetycznie uwarunkowanym zaburzeniu metabolizmu – organizm produkuje zbyt dużo kwasu moczowego i nie jest w stanie samodzielnie go usunąć. Pierwotna dna moczanowa stanowi około 90% przypadków zachorowań. Natomiast wtórna dna moczanowa jest następstwem innych schorzeń, np. chorób nerek, cukrzycy typu II, białaczki, nadciśnienia tętniczego, otyłości, napromieniowania, ale też nadmiernego spożywania pokarmów lub źle przeprowadzonych kuracji odchudzających.
Wśród czynników sprzyjających rozwojowi dny moczanowej wymienić można:
- Nadużywanie alkoholu (piwa i mocnych alkoholi)
- Palenie tytoniu
- Brak aktywności fizycznej
- Nadwagę i otyłość
- Nadmierne spożywanie pokarmów zawierających puryny (czerwonego mięsa, podrobów, owoców morza, słodyczy)
- Nadciśnienie tętnicze
- Zaburzenia gospodarki lipidowej
- Cukrzycę typu II
- Chorobę wieńcową
- Odwodnienie
- Stosowanie głodówek
- Przyjmowanie niektórych leków (kwas acetylosalicylowy, cyklosporyna, leki moczopędne)
- Niedawno przebyta operacja
- Zespół Lescha-Nyhana (niedobór enzymu kontrolującego poziom kwasu moczowego)
- Niektóre ciężkie choroby (np. nowotwory)
Hiperurykemia w większości przypadków pojawia się jako efekt wieloletnich zaniedbań w diecie i stylu życia. Pacjent zmagający się z atakami dny moczanowej powinien jak najszybciej wdrożyć leczenie, ale też wprowadzić odpowiednie zmiany w swoim jadłospisie, pozbyć się szkodliwych nałogów i zadbać o regularną aktywność fizyczną.
Jak wygląda leczenie dny moczanowej?
Pierwsze objawy podagry lub innej formy ataku stawów można łagodzić poprzez zimne okłady, unieruchomienie bolącej kończyny i odpoczynek. Pacjent może też stosować dostępne bez recepty niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. ibuprofen. Nie można jednak na tym poprzestać – konieczna jest jak najszybsza wizyta u lekarza. Na podstawie przeprowadzonych badań wykluczy on inne podłoże dolegliwości, np. reumatoidalne zapalenie stawów. Leczeniem dny moczanowej zajmuje się reumatolog. W ostrych atakach stosuje się podawane dostawowo glikokortykosteroidy oraz kolichicynę. W leczeniu artretyzmu wykorzystuje się też m.in.: febuksostat i allopurynol (hamują produkcję kwasu moczowego).
Postawienie jednoznacznej diagnozy wymaga pobrania i zbadania płynu stawowego. Badanie mikroskopowe pozwala wykluczyć inne podłoża problemu, np. dnę rzekomą, w której przebiegu odkładają się inne rodzaje kryształów. Leczenie dny moczanowej to długotrwały proces, który wymaga nie tylko zastosowania farmakoterapii, ale też zmiany diety i stylu życia pacjenta. Konieczne jest m.in. ograniczenie spożywania mięsa, podrobów, dziczyzny, a także tłustych sosów i słodyczy. Dieta osoby cierpiącej na artretyzm nie musi być jednak restrykcyjna – może on spożywać np. owoce, czekoladę, pomidory i zielone warzywa, a także pić kawę i herbatę.
Pacjent powinien być stale pod opieką reumatologa i dbać o regularne badania. Wyeliminowanie czynników powodujących odkładanie się moczanów w organizmie w połączeniu z farmakoterapią może doprowadzić do ustąpienia objawów. Oczywiście warunkiem jest wczesne rozpoczęcie leczenia. Pacjent, który ściśle trzyma się zaleceń lekarskich w zakresie przestrzegania zasad zdrowego stylu życia, po pewnym czasie może odstawić leki i funkcjonować bez nich. Konieczne jest jednak regularne kontrolowanie masy ciała, ciśnienia tętniczego oraz stężenia kwasu moczowego we krwi.
