Zapalenie wyrostka robaczkowego to choroba o gwałtownym przebiegu, która wymaga jak najszybszego zdiagnozowania i leczenia. Odróżnienie jej objawów od symptomów innych schorzeń nie jest jednak łatwe. Nieoceniony okazuje się tzw. punkt McBurneya – miejsce najsilniejszego bólu przy odpowiednio wykonanym badaniu fizykalnym.
Punkt McBurneya, a zapalenie wyrostka robaczkowego
Wyrostek robaczkowy to podłużne uwypuklenie jelita grubego. Wyrasta z kątnicy – początkowej części jelita grubego, poniżej ujścia jelita cienkiego. Organ ten ma postać szczątkową i nie jest niezbędny do życia. Za to bywa przyczyną groźnej choroby – zapalenia wyrostka robaczkowego, która niesie ze sobą wysokie ryzyko powikłań. Szczególnie niebezpieczna jest dla osób starszych – ryzyko zgonu pooperacyjnego w ich przypadku wynosi nawet 5-10%.
Zapalenie wyrostka robaczkowego zdarza się osobom w każdym wieku, także dzieciom. To najczęściej odnotowywana choroba jamy brzusznej o ostrym przebiegu. U osób dorosłych przyczyną zapalenia może być ucisk, zamknięcie światła wyrostka robaczkowego przez np. masy kałowe, toczący się w pobliżu stan zapalny, rzadziej pasożyty, guz lub nowotwór okolicznych narządów. U dzieci najczęściej jest to przerost tkanki chłonnej.
Diagnoza zapalenia wyrostka robaczkowego nie jest prosta, ze względu na niespecyficzne objawy. Błyskawiczny przebieg choroby nie pozwala jednak na szczegółowe badania i analizy. Operacja musi być przeprowadzona szybko. W skutecznej diagnostyce zapalenia wyrostka robaczkowego wykorzystuje się położenie tzw. punktu McBurneya. Określenie to pochodzi od nazwiska żyjącego na przełomie XIX i XX wieku amerykańskiego chirurga, Charlesa Burneya. To właśnie ten lekarz zlokalizował ten specyficzny punkt na ludzkim ciele – choć to późniejsza medycyna określiła jego położenie bardziej precyzyjnie.
Gdzie jest punkt McBurneya?
Punkt McBurneya znajduje się po prawej stronie brzucha, w połowie odległości pomiędzy przednim górnym kolcem biodrowym a pępkiem. To miejsce najsilniejszego bólu przy zapaleniu wyrostka robaczkowego. W celu rozpoznania choroby lekarz wykonuje proste badanie. Podnosi prawą nogę pacjenta ułożonego w pozycji leżącej. Palcami uciska punkt McBurneya, a chory w tym czasie powoli opuszcza kończynę wyprostowaną w kolanie. Przy zapaleniu wyrostka dolegliwości bólowe znacznie się nasilają. Ból w takiej pozycji nazywany jest objawem Jaworskiego.
Diagnoza obejmuje też potwierdzenie tzw. objawu Rovsinga. W okolicy lewego dołu biodrowego badający układa dłonie jedna na drugą, a następnie powoli je przesuwa w kierunku antyperystaltycznym do lewego zgięcia okrężnicy. Jeśli zgłaszane objawy zostały spowodowane zapaleniem wyrostka, pacjent odczuje silny ból wywołany wzrostem ciśnienia gazów w okrężnicy, a co za tym idzie uciskiem na wyrostek robaczkowy.
Bolesności uciskowej w punkcie McBurneya towarzyszy też silna obrona mięśniowa. Dolegliwościom może towarzyszyć ból przy odrywaniu dłoni od ciała – tzw. objaw Blumberga.
Jakie są objawy zapalenia wyrostka robaczkowego?
Pierwszym objawem zapalenia wyrostka robaczkowego jest ból w nadbrzuszu – rozlany, o nieokreślony położeniu. Po kilku godzinach miejsce dolegliwości „precyzuje się” – schodzi w dół w okolice prawego dołu biodrowego. Jeśli zapalenie pojawia się w nietypowym miejscu, np. za pęcherzem moczowym, mogą pojawić się objawy dodatkowe, np. parcie na pęcherz. Ból nasila się podczas kichania i kaszlu. Często promieniuje w dół w kierunku narządów płciowych i dróg moczowych.
Na późniejszym etapie rozwoju choroby występują mdłości, wymioty oraz wysoka gorączka – powyżej 38°C, której towarzyszą dreszcze i przyśpieszone tętno. Pojawić się też mogą jadłowstręt oraz objawy niewydolności jelit (wzdęcia). Dla chorego najbardziej komfortową pozycją jest leżenie na prawym boku z podkurczonymi nogami.
Warto też pamiętać, iż oprócz ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego wyróżniamy też formę przewlekłą. W takim wypadku mamy do czynienia z pojawianiem się dolegliwości o umiarkowanym nasileniu, a następnie ich ustępowaniem. Epizody takie powtarzają się i znikają na przestrzeni miesięcy.
Jak się leczy zapalenie wyrostka robaczkowego?
Zapalenie wyrostka robaczkowego w zdecydowanej większości przypadków leczy się operacyjnie. Zbyt długie zwlekanie z interwencją chirurgiczną może doprowadzić do zapalenia otrzewnej, dlatego działanie trzeba podjąć jak najszybciej. Wcześniej jednak lekarz zleca wykonanie podstawowych badań, takich jak oznaczenie poziomu białych krwinek (przy zapaleniu wyrostka jest podwyższony), badanie CT, prześwietlenie RTG czy USG jamy brzusznej.
Appendectomię – zabieg chirurgicznego wycięcia wyrostka robaczkowego – wykonuje się zwykle metodą laparoskopową. To jedna z najmniej inwazyjnych metod, po których pozostają praktycznie niewidoczne blizny. W rzadszych przypadkach operację przeprowadza się z otwarciem jamy brzusznej. Niezależnie od metody leczenia, po 2-3 tygodniach pacjent może powrócić do normalnej aktywności.
Leczenie zachowawcze stosuje się w przypadku nacieku okołowyrostkowego. Choremu podaje się antybiotyki. Zalecane są również zimne okłady na powierzchnię brzucha. Nie zawsze przynosi ono spodziewany efekt – w 40% przypadków objawy nawracają.
Punkt McBurneya, a Punkt Lanza
Jakiś czas po opublikowaniu prac dotyczących punktu McBurneya, szwajcarski chirurg Otto Lanz bardziej precyzyjnie określił miejsce szczególnego bólu przy zapaleniu wyrostka robaczkowego. Punkt Lanza znajduje się na linii łączącej kolce biodrowe przednie górne, w 1/3 odległości między nimi, po stronie prawej. To nieco niżej niż w przypadku punktu McBurneya.
Doświadczony lekarz jest w stanie rozpoznać ból sygnalizujący zapalenie wyrostka robaczkowego, umiejscowiony w punkcie Lanza. Niemniej również wyznaczenie punkt McBurneya może dać specjaliście wyraźny sygnał o toczącym się stanie zapalnym, szczególnie jeśli badanie fizykalne wywoła reakcje organizmu typowe dla tej choroby.
Warto przy tym pamiętać, iż wcześnie zdiagnozowane zapalenie wyrostka robaczkowego daje większą szansę na skuteczne leczenie i zmniejsza ryzyko powikłań. Z tego względu nie wolno bagatelizować niepokojących objawów, lecz jak najszybciej zgłosić się z nimi do lekarza.
Źródło:
https://www.wl.cm.umk.pl/panel/wp-content/uploads/Ostre_zapalenie_wyrostka_robaczkowego.pdf [dostęp: 18.11.2020]
