Stanowiące podstawę do diagnozowania alergii różnego pochodzenia, testy alergiczne przeprowadza się już u najmniejszych dzieci. Dzięki temu badaniu możliwe jest rozpoczęcie skutecznego leczenia, a co za tym idzie znaczne podniesienie jakości życia pacjenta zmagającego się z uczuleniem.
Alergia nazywana jest plagą XXI wieku. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu zmagali się z nią jedynie nieliczni, a dzieci zwykle z niej wyrastały. Dziś alergia dotyka nawet 40-50-latków, którzy wcześniej nie mieli żadnych objawów uczulenia. Naukowcy szacują, iż w naszym otoczeniu może być nawet kilkadziesiąt tysięcy alergenów.
Alergia – co to jest?
Ujmując rzecz w skrócie, alergia to niewłaściwa odpowiedź układu immunologicznego na czynnik, który nazywamy alergenem. Zanim jednak odczujemy uciążliwe objawy alergii, w naszym orgazmie mają miejsce skomplikowane procesy. Komórki układu odpornościowego i związki, które ten układ produkuje, wytwarzają przeciwciała – immunoglobuliny E (IgE). W rezultacie kontakt z nieszkodliwym tak naprawdę czynnikiem, np. sierścią zwierzęcia, kurzem czy pyłkiem traw, powoduje objawy chorobowe – wodnisty katar, kaszel, duszności czy ból brzucha.
Jakie są objawy alergii?
Uczulenie objawia się w sposób niecharakterystyczny. Właśnie dlatego wielu z nas latami próbuje leczyć np. nawracające przeziębienie, które w istocie wcale nie jest infekcją, lecz alergią.
Objawy alergii to przede wszystkim:
- Wodnista wydzielina z nosa (katar)
- Kichanie, często wielokrotne
- Kaszel, najczęściej suchy
- Swędzenie skóry, oczu i nosa
- Łzawienie oczu
- Pokrzywka
- Bóle brzucha, biegunka
- Trudności z oddychaniem, duszności, świszczący oddech
Oczywiście zwykle nie występują one wszystkie na raz. Nie zawsze też są łatwe do zdiagnozowania. O ile bowiem gdy zalewa nas potok łez po wyjściu z domu w okresie pylenia traw nie mamy wątpliwości, że to alergia, o tyle bardzo wodnisty katar podczas przeziębienia zwykle zrzucamy na karb „złośliwego” wirusa.
Objawy alergii pojawiają po kontakcie z alergenem. Występować mogą zarówno sezonowo (pyłki, grzyby), jak i całorocznie (kurz, sierść itp.)
Nietolerancja, czy może alergia?
W prawidłowej diagnozie konieczne jest odróżnienie dwóch pojęć: alergii i nietolerancji pokarmowej. Jak wyjaśniliśmy wcześniej, alergia to nieprawidłowa odpowiedź układu odpornościowego na nieszkodliwy w istocie czynnik, zwany alergenem. Natomiast nietolerancja pokarmowa pojawia się wtedy, gdy nasz układ pokarmowy nie jest w stanie strawić lub wchłonąć jakiegoś składnika. Przyczyną nietolerancji jest niedobór pewnych substancji w organizmie, odpowiedzialnych za przyswajanie danego pokarmu (np. laktozy, glutenu, fruktozy czy histaminy).
Należy też odróżnić alergię od przewlekłego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok przynosowych. Objawy mogą być bardzo podobne: pojawiający się często katar o wodnistej konsystencji, kaszel i kichanie. Choroby te trudno rozróżnić bez przeprowadzenia dodatkowych badań. Za objawy alergiczne czasem uznajemy też dolegliwości żołądkowe. Tymczasem przyczyną może być np. zapalenie błony śluzowej żołądka, refluks lub wrzody.
Czym są testy alergiczne?
Diagnostyka alergii wymaga przeprowadzenia testów alergicznych. To nieinwazyjne badanie, którego istotą jest sprawdzenie reakcji organizmu na konkretny alergen. Oczywiście w tym celu stosuje się bardzo małe dawki alergenów. Testy alergiczne wykonuje się także z krwi. Badanie z krwi sprawdza się przede wszystkim u małych dzieci, które nie są jeszcze w stanie współpracować podczas testów skórnych.
Skierowanie na testy alergiczne wypisuje alergolog. Aby dostać się do tego specjalisty, wcześniej musimy uzyskać skierowanie od internisty lub pediatry.
Jakie są rodzaje testów alergicznych?
W medycynie wykorzystuje się kilka rodzajów testów alergicznych. Wyboru dokonuje alergolog – bierze pod uwagę wszystkie okoliczności zdrowotne oraz indywidualne uwarunkowania pacjenta.
Testy skórne – zwane też panelem, to najbardziej popularny i najczęściej stosowany rodzaj testów alergicznych. Dzieli się je na testy punktowe i testy śródskórne. Ten rodzaj testów alergicznych pozwala zdiagnozować alergeny, na które organizm reaguje natychmiast – przede wszystkim alergeny wziewne, pokarmowe i niektóre leki. Dzięki temu badaniu rozpoznaje się też atopowe zapalenie skóry.
Testy z krwi – na podstawie próbki niewielkiej ilości pobranej krwi określa się role przeciwciał IgE skierowanych wobec konkretnych alergenów. Testy z krwi wykonuje się nie tylko u małych dzieci, ale też u osób przyjmujących na stałe leki mogące wpływać na wynik testów skórnych.
Testy naskórkowe płatkowe – stosuje się je w alergiach skórnych – przedmiotem badania jest wyprysk powstały po kontakcie z alergenem.
Prowokacje – wykonywane w skomplikowanych przypadkach przy alergiach wziewnych i pokarmowych, testy w formie prowokacji polegają na podaniu pacjentowi alergenu bezpośrednio do nosa, worka spojówkowego, oskrzeli, a w przypadku podejrzenia alergii pokarmowych – doustnie. Celem testu prowokacyjnego jest zbadanie reakcji danego narządu na alergen.
Kiedy powinno się robić testy alergiczne?
Testy alergiczne najlepiej wykonywać wtedy, gdy nasz organizm nie wykazuje objawów choroby. Na przykład przed okresem pylenia roślin, na które jesteśmy uczuleni. W przypadku testów z krwi nie ma dolnej granicy wiekowej, w której można wykonać badanie. Testy skórne zasadniczo można przeprowadzić już u 4-latka. W praktyce jednak alergolodzy kierują na nie dzieci nieco starsze – 6-7-latki. Czterolatek nie zawsze bowiem jest w stanie współpracować podczas panelu.
Czy trzeba być na czczo robiąc test alergiczny?
Do testów alergicznych nie trzeba się specjalnie przygotowywać. Nie trzeba być też na czczo – nawet jeśli wykonywane są testy z krwi. W niektórych przypadkach alergolog może zalecić odstawienie przyjmowanych na stałe leków na pewien czas przed badaniem. Nie zawsze jednak jest to wymagane. Wyjątkiem są też prowokacyjne testy pokarmowe, których istotą jest wykluczenie na pewien czas potencjalnego alergenu z jadłospisu.
Jeśli na testy alergiczne skierowane zostało dziecko, warto wcześniej wytłumaczyć mu, czego może się spodziewać w gabinecie lekarskim. W przypadku najmniejszych dzieci pamiętajmy o zachowaniu spokoju. Nie próbujmy zmusić go do odwrócenia wzroku w czasie pobierania krwi. Gdy maluch widzi, co się dzieje, czuje się bezpieczniejszy i łatwiej mu przetrwać chwilowy ból.
Jak się leczy alergię?
Leczenie alergii przebiega inaczej w zależności od rodzaju uczulenia. Podstawą jest oczywiście unikanie alergenu. Czasem wymaga to np. znalezienia nowego domu dla zwierzaka lub odstawienie jakiegoś pokarmu. Nie zawsze jednak całkowite uwolnienie się od wpływu czynnika uczulającego jest możliwe. Dlatego właśnie w leczeniu alergii zwykle niezbędna jest farmakoterapia.
Wśród leków stosowanych na alergię wymienić można m.in. leki antyhistaminowe, kortykosteroidy, leki obkurczające naczynia nosa czy kromony. Bardziej zaawansowaną formą leczenia jest immunoterapia swoista, zwana też odczulaniem.
Odczulanie – co to jest?
Immunoterapia alergenowa to proces, który może trwać nawet kilka lat. Polega ona na podawaniu alergikowi stopniowo wzrastających dawek alergenu w formie szczepionki. Dzięki odczulaniu zmniejsza się wrażliwość organizmu na dany alergen. Pozytywny efekt można uzyskać już po kilku miesiącach. Wzrastające dawki alergenu zastępuje się wtedy dawkami podtrzymującymi. Wcześniej rozpoczęte odczulanie może uchronić pacjenta przed chorobami takimi jak astma oskrzelowa czy zapalenie alergiczne.
