Uznawane za bardziej wstydliwe niż groźne, chrapanie jest objawem nieprawidłowości w naszym organizmie. Zawsze wymaga leczenia, ponieważ bywa początkiem obturacyjnego bezdechu sennego – choroby, która w skrajnych przypadkach może doprowadzić nawet do zawału serca lub udaru.
Bezdech senny i towarzyszące mu chrapanie to jedne z najczęściej bagatelizowanych dolegliwości. Traktujemy je bardziej jako przypadłość lub defekt niż groźny objaw. Tymczasem obturacyjny bezdech senny (OBS) jest chorobą wymagającą leczenia. Czym szybciej zaplanujesz wizytę u lekarza, tym lepiej zapobiegniesz konsekwencjom zdrowotnym OBS.
Jakie są objawy bezdechu sennego?
Zaczyna się od chrapania. Choć samo chrapanie nie musi świadczyć o występowaniu OBS, to nie ma bezdechu sennego bez chrapania. Partner lub inna osoba dzieląca sypialnie z chrapiącym może dostrzec niepokojące przerwy w oddychaniu podczas jego snu. Głośne chrapanie nagle cichnie, a chory przestaje oddychać. Trwa to 10 sekund lub dłużej i kończy się głośnym chrapnięciem. W ciągu godziny takie epizody mogą powtarzać się kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt razy. Sen osoby z bezdechem sennym jest niespokojny, przerywany. Może pojawić się przyspieszony oddech, wybudzenia z uczuciem braku powietrza, a nawet lęki. Chory poci się w nocy, może też kilkakrotnie budzić się z uczuciem parcia na pęcherz.
Występują też objawy znacznie mniej oczywiste. Często zrzucamy je na karb przemęczenia, stresu czy innych chorób. Na początku pojawiają się m.in. osłabienie koncentracji, kłopoty z pamięcią, nerwowość i uczucie zmęczenia, które nie mija po przespanej nocy. Występują bóle głowy rano i migreny w ciągu dnia. Chory budzi się w ze spierzchniętymi wargami. U mężczyzn mogą wystąpić problemy z potencją.
Przyczyny bezdechu sennego
W czasie snu rozluźnia się całe nasze ciało. W rezultacie spada napięcie mięśni – nie tylko naszych kończyn czy tułowia, ale też gardła. Gdy tylna część gardzieli opada, dotyka nasady języka. Jeśli powstała w ten sposób szczelina umożliwia przedostanie się powietrza, objawem jest „tylko” chrapanie. Jeśli światło dróg oddechowych staje się niedrożne, tlen nie dostaje się do płuc. W rezultacie na te kilkanaście sekund rzeczywiście przestajemy oddychać. Spowodowany tym wzrost stężenia dwutlenku węgla to dla mózgu sygnał o konieczności uruchomnieia dodatkowych mięśni układu oddechowego. Epizod bezdechu sennego kończy się gwałtownym wdechem, a co za tym idzie mikrowybudzeniem, którego rankiem chory zwykle nie jest świadomy.
Objawy bezdechu sennego częściej występują u mężczyzn niż u kobiet. Ma to związek ze specyficzną budową układu oddechowego. Panie zaczynają chrapać często po menopauzie – ma to związek ze spadkiem poziomu żeńskich hormonów płciowych, które chroniły kobiecy organizm przed wiotczeniem mięśni.
Występowaniu bezdechu sennego sprzyjają:
- Nadwaga i otyłość
- Palenie papierosów
- Picie alkoholu przed snem
- Budowa anatomiczna – krótka i gruba szyja
- Wiotkość mięśni podniebienia
- Polipy w nosie, zatokach i krtani
- Przerost migdałków podniebiennych
- Skrzywiona przegroda nosowa
- Przerost tkanek po częstych infekcjach
- Nieleczona niedoczynność tarczycy
- Akromegalia
Każda z tych chorób i przypadłości wymaga leczenia.
Skutki bezdechu sennego
Nieleczony bezdech senny niesie ze sobą poważne konsekwencje zdrowotne. Nawet jeśli chory przesypia całą noc, jego organizm jest niedotleniony. Stąd wspomniane wcześniej bóle głowy, osłabienie koncentracji czy problemy z pamięcią. Przerywanie ciągłości snu powoduje nieustające poczucie zmęczenia, drażliwość, a w skrajnych przypadkach nawet napady agresji i depresję. Spada libido i sprawność seksualna.
Objawy bezdechu sennego wpływają na cały organizm. U chorych zmagających się z OBS częściej diagnozuje się choroby układu krążenia i choroby serca. Pacjenci narażeni są na rozwój m.in. nadciśnienia tętniczego, udarów mózgu, choroby niedokrwiennej serca i zawałów. Pojawiają się też wymagające leczenia zaburzenia neurologiczne. U chorych na bezdech senny zwiększa się ryzyko zachorowania na cukrzycę typu II.
Jakie są rodzaje bezdechu sennego?
Omawiane wcześniej objawy dotyczą obwodowego bezdechu sennego – stanowi on 99% przypadków wszystkich bezdechów. Przyczyną choroby jest przeszkoda w gardle uniemożliwiająca prawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego. Znacznie rzadszą chorobą jest bezdech senny o podłożu neurologicznym oraz bezdechy mieszane – spowodowane jednocześnie występowaniem przeszkody i zaburzeniami neurologicznymi.
Diagnostyka bezdechu sennego
Leczeniem chrapania i bezdechu sennego zajmuje się laryngolog. Aby rozpoznać bezdech senny, często wystarczy opowiedzieć mu o objawach, jakie osoba dzieląca z pacjentem sypialnię obserwuje podczas jego snu. Dalsza diagnostyka bezdechu sennego obejmuje też badanie polisomnograficzne – specjalistyczne badanie snu. Pacjent zostaje podłączony do aparatury rejestrującej szereg parametrów. Podczas snu mierzone są m.in. tętno, aktywność elektryczna serca, czynność bioelektryczna mózgu, prądy czynnościowe powstające podczas ruchu gałek ocznych, funkcja mięśni i nerwów itp. Niektóre aparaty wyposażone są także w mikrofony rejestrujące dźwięki wydawane przez pacjenta podczas snu.
Nowoczesne kliniki oferują też wynajem podręcznych urządzeń do pomiaru i analizy parametrów snu. Zakłada się je na noc na rękę i zdejmuje po nocnym odpoczynku. Użycie pulsoksymetru pozwala ominąć etap pierwszej diagnostyki i stawić się do lekarza z konkretnymi wynikami przeprowadzonej analizy.
Diagnostyka przyczyn bezdechu sennego może też wymagać wykonania tomografii komputerowej czy badania endoskopowego nosa.
Leczenie bezdechu sennego
Aby odpowiednio dobrać leczenie do potrzeb i stanu zdrowia konkretnego pacjenta, należy przede wszystkim rozpoznać przyczynę choroby. W wielu przypadkach bowiem wystarczy zmienić codzienne nawyki, by zminimalizować uciążliwe objawy – rzucić palenie, ograniczyć spożywanie alkoholu czy zmienić dietę. Dużo determinacji wymaga od pacjenta zredukowanie masy ciała. W celu poprawy zdrowia zaleca się odpowiednią dietę i aktywność fizyczną. W przypadku kobiet leczenie objawów bezdechu sennego może wymagać wprowadzenia terapii hormonalnej.
Jeśli objawy bezdechu sennego wywołane są przez schorzenia o podłożu laryngologicznym, takie jak skrzywienie przegrody nosowej czy przerost małżowin, konieczna może być operacja. Choć chirurgiczna ingerencja w drogi oddechowe może wzbudzać obawy, w rzeczywistości nie niesie ze sobą większego ryzyka powikłań. Pacjenci po leczeniu chirurgicznym obserwują znaczną poprawę zdrowia – nie tylko brak objawów bezdechu sennego, ale też lepsze dotlenienie organizmu i mniej infekcji.
Leczenie doraźne obejmuje udrożnienie dróg oddechowych. W tym celu stosuje się specjalną aparaturę wtłaczającą dodatnie ciśnienie do płuc. W zależności od stanu zdrowia pacjenta stosuje się urządzenia takie jak np. CPAP – przez maskę wtłaczane jest do płuc powietrze pod ustalonym wcześniej ciśnieniem. Unowocześniona wersja tego aparatu – AutoCPAP – dodatkowo dostosowuje ciśnienie do oporu dróg oddechowych. Z kolei BiPAP wtłacza ciśnienie w rytm wdechów i wydechów, co wpływa pozytywnie na komfort snu.
W leczeniu skutków bezdechu wykorzystuje się też specjalne protezy odblokowujące drogi oddechowe. Dostępne są protezy stałe lub takie z regulacją stopnia wysunięcia żuchwy.
Nie zaleca się leczenia chrapania i objawów bezdechu za pomocą maści rzekomo udrażniających drogi oddechowe. Nie tylko nie działają one w taki sposób, ale wręcz mogą być szkodliwe dla zdrowia. Trzeba też unikać leków nasennych i uspokajających. Wprawdzie pomagają one zasnąć, jednak jakość takiego snu pozostawia wiele do życzenia. W rezultacie leki te wcale nie niwelują dalekosiężnych objawów bezdechu sennego.
Chrapanie, a bezdech senny
Skutki nieleczonego bezdechu sennego są bardzo poważne. Dlatego warto zgłosić się do laryngologa już na etapie samego chrapania. Uciążliwe nocne odgłosy nie są jedynie defektem – stanowią objaw nieprawidłowości i wymagają leczenia. Czym wcześniej zajmiemy się tą sprawą, tym szybciej poprawimy sobie komfort życia i pozbędziemy się uciążliwych objawów i wstydliwego chrapania.
